Przewiń do:

JAK FENIKS Z POPIOŁÓW.
SPOŁECZNY KONTEKST ODRODZENIA TRADYCYJNEJ SZTUKI KURUMBÓW Z BURKINY FASO

 

O AUTORZE

Katarzyna Podyma, magister historii, historii sztuki, muzeolog, zastępca dyrektora i główny inwentaryzator Muzeum Miejskiego w Żorach. Autorka wystaw i projektów kulturoznawczo-edukacyjnych związanych z kulturami pozaeuropejskimi. Uczestniczka wypraw naukowo-badawczych do krajów Afryki Zachodniej. Prowadząca badania z zakresu tradycyjnej sztuki afrykańskiej.


CEL BADAŃ

Program koncentruje się na wskazaniu oraz opisie zmian zachodzących w rozumieniu funkcji i znaczenia sztuki tradycyjnej Kurumbów (Burkina Faso), przejawiających się zarówno w sposobie traktowania artefaktów kulturowych, jak i w nowych możliwościach artystycznych w kontekście życia codziennego. Jest również próbą egzemplifikacji nowych potrzeb – dookreślenia własnej tożsamości etnicznej z jednej strony oraz uniwersalizacji artystycznej z drugiej.


ZAKRES BADAWCZY

Program obejmuje badania nad tradycyjną sztuką Kurumbów na przełomie XX i XXI wieku z uwzględnieniem porównania ze stanem sztuki ludów sąsiadujących (Dogonowie, Somba).

Ważnym elementem pracy będzie próba redefinicji sztuki tradycyjnej, opis afrykańskiego rynku antykwarycznego oraz opis zmian, jakie zachodzą w podejściu do artefaktów kulturowych i praktycznego zastosowania muzeologii w terenie.

Program realizowany jest w oparciu o własne badania terenowe prowadzone na terytorium Kurumbów w latach 2008-2012. Metodologia pracy zakłada wykorzystanie doświadczeń zarówno warsztatu historyka sztuki, jak i etnologa.


CZAS REALIZACJI

Program jest w trakcie realizacji.


STAN BADAŃ 

Procesy współcześnie zachodzące na gruncie lokalnych społeczności Afryki Zachodniej pod wpływem intensyfikacji kontaktów zewnętrznych odciskają piętno na wszystkich formach życia społecznego. Dynamika tych procesów jest na tyle duża, że nie omija tak spetryfikowanych elementów, jak sztuka tradycyjna. Poddając analizie zmiany, jakie zachodzą na poziomie funkcji i formy obiektów sztuki tradycyjnej, w powiązaniu z charakterystyką zainteresowań rynku turystycznego, nie można nie zauważyć pewnych prawidłowości. Zamykają się one w nowym podejściu do określonych, najbardziej reprezentatywnych elementów tradycji, która staje się w ten sposób przedmiotem ekonomicznych spekulacji. To dopiero przemiany zachodzące pod wpływem rozwoju lokalnego rynku sztuki, w sposób zasadniczy powiązanego z rozwojem ruchu turystycznego, powodują w następstwie istotne zmiany w świadomości lokalnych wytwórców oraz w sposobie podejścia do przedmiotów stanowiących do tej pory fragment religijnej sfery życia.

Sztuka Kurumbów, stanowiąc zwarty i zamknięty system, uzyskała pod wpływem islamizacji życia codziennego status jednej z historycznych deskrypcji kulturowych. Jej przejawy zachowały się jedynie w formie szczątkowej, pod postacią nagrobnych stel, słupów podtrzymujących wiaty czy nielicznych przykładów rzeźby figuralnej. Doskonałe pod względem warsztatowym opracowanie tradycyjnej sztuki Kurumbów przez badaczy Annemarie Schweeger-Hefel i Wilhelma Staudego zdawało się potwierdzać, że wszystko zostało już zanalizowane i opisane. Rzeczywiście, stan wiedzy zaewidencjonowany i opisany przez Austriaków stanowił bez wątpienia systematyczne, ale zamknięte studium wiedzy o tradycyjnej sztuce Kurumbów. Tymczasem badania prowadzone współcześnie zdają się różnić od tak kategorycznie postawionej tezy. Proces rezygnacji z tradycyjnych form ekspresji religijnej, związany bezpośrednio z przemianami w świadomości lokalnych społeczności, przebiegał od lat trzydziestych XX w. Rozwój rynku turystycznego po II wojnie światowej proces ten jedynie zintensyfikował, mimo że najczęściej wykorzystywane szlaki i odwiedzane miejsca turystyczne ominęły region kraju Kurumbów. Intensywny rozwój rynku antykwarycznego nie tylko w Ouagadougou, lecz także poza Afryką, w Europie i Ameryce, spowodował „oczyszczenie” również tych terenów z większości obiektów sztuki tradycyjnej. Zainteresowanie europejskiego rynku antykwarycznego sztuką Kurumbów spowodowało także poważne zmiany w formie i technice wytwarzania artefaktów. Zmiany te jednak nie zawsze musiały znajdować bezpośrednie uzasadnienie w dyktacie rynku antykwarycznego. Zróżnicowanie form mogło być spowodowane czynnikami związanymi z lokalnymi preferencjami warsztatowymi oraz określonymi impulsami zewnętrznymi. Efektem takich zmian było wytworzenie się lokalnych rynków sztuki tradycyjnej w sposób zupełnie naturalny. Najcenniejsze, z punktu widzenia tradycji, artefakty chronione są do dzisiaj przez właścicieli w zagrodach, przede wszystkim ze względu na szacunek dla odchodzącego świata i być może wiarę w siłę przodków, pomimo wpływu islamu.

Zgodnie z art. 173 ustawy Prawa Telekomunikacyjnego informujemy, że kontynuując przeglądanie tej strony wyrażasz zgodę na zapisywanie na Twoim komputerze tzw. plików cookies. Ciasteczka pozwalają nam na gromadzenie informacji dotyczących statystyk oglądalności strony. Jeżeli nie wyrażasz zgody na zapisywanie ich zmień ustawienia swojej przeglądarki internetowej.