Przewiń do:

Maska antylopy TJI-WARA, Mali, grupa etniczna Bambara (lub: Bamana)

Pochodzenie: Mali, grupa etniczna Bambara (lub: Bamana)

Datowanie: II poł. XX w.

Sygnatura: MŻo/A/3592

 Opis: 

Maska zoomorficzna  przedstawiająca symboliczne wyobrażenie dwóch antylop osadzonych na nakryciu głowy wykonanym z plecionych włókien roślinnych pokrytych materiałem i zdobionych muszlami kauri.

Tji-wara (chi-wara) – rodzaj maski hełmowej wykonywany przez rolniczy lud Bamana (Bambara) dominujący w środkowej i południowej części Republiki Mali. Dekoracyjny szczyt maski (tzw. sogoni-kun) przedstawia antylopę symbolizującą potomka pierwszej stworzonej kobiety i węża, istotę nadnaturalną, która uprawiała ziemię. Maska składa się ze stylizowanej figurki antylopy umocowanej na plecionej podstawce noszonej na głowie oraz stroju. Tradycyjnie składał się na niego kaptur wykonany z czerwonej tkaniny lub włókien rafii farbowanych na czarno, czapki i tuniki przykrytej czarnymi włóknami. Współcześnie jednak tancerze coraz częściej noszą białe bawełniane spodnie oraz koszulki typu T-shirt, a twarz zasłaniają tkaniną fabryczną zdobioną niekiedy muszelkami kauri.

Maski Tji-wara związane są z kultami agrarnymi; w myśl mitologii Bamanów antylopa zeszła z nieba i nauczyła ich uprawy roli. Figurki zwieńczające maskę mogą przedstawiać zarówno samca  antylopy (większego od samicy, z dorodną grzywą oraz lekko zakrzywionymi rogami) jak i samicę (z małym na grzbiecie, zwykle o prostych, spiczastych rogach). Obrzędy z udziałem tychże masek mają miejsce przed rozpoczęciem ważnych prac polowych takich jak siew czy żniwa. Podczas ceremonii wykorzystuje się oba typy masek, które w trakcie tańca występują parami (samiec i samica antylopy). Tancerze biorący w nim udział należą do podobnej grupy wiekowej, a ich ruchy naśladują zachowanie charakterystyczne dla antylop.

Termin tji-wara można interpretować na wiele różnych sposobów; Bamanowie tłumaczą go jako „doskonały rolnik”, w dosłownym jednak tłumaczeniu nazwa ta oznacza „dzikie rolne zwierzę” – słowo „tji” oznacza między innymi „uprawa ziemi”, zaś „wara” odnosi się do dzikich zwierząt. Maski tji-wara są jednymi z bardziej znanych przedmiotów sztuki afrykańskiej. Współcześnie górna, drewniana część maski jest popularną pamiątką chętnie kupowaną przez turystów, a wiele jej przykładów można odnaleźć w prywatnych kolekcjach i muzeach na całym świecie.

Literatura: Bargna 2000: 135; Bravmann 1999: 501; Colleyn 2009: 13, 27;  Delange 1967;  Guennguez bd.; 208-213; Hahner i in. 2007: pl. 1-3; Leuzinger 1960; Prądzyńska 2014: 505.

Zakup obiektu dofinansowany ze środków Narodowego Instytutu Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów.

Zgodnie z art. 173 ustawy Prawa Telekomunikacyjnego informujemy, że kontynuując przeglądanie tej strony wyrażasz zgodę na zapisywanie na Twoim komputerze tzw. plików cookies. Ciasteczka pozwalają nam na gromadzenie informacji dotyczących statystyk oglądalności strony. Jeżeli nie wyrażasz zgody na zapisywanie ich zmień ustawienia swojej przeglądarki internetowej.