Pochodzenie: Mozambik, grupa etniczna Makonde

Datacja: lata 90. XX w.

Opis:

Dzieła snycerskie ludu Makonde (Mozambik) odznaczają się wysokim poziomem artystycznym, do najbardziej charakterystycznych należy zaliczyć maski mapiko (lipiko l.p.). Maska jest wyrzeźbiona z bardzo lekkiego drewna przypominającego balsę. Noszona jest na głowie jak hełm. Jest zawsze noszona z materiałem zawiązanym wokół dolnej krawędzi, który luźno opada na ramiona tancerza, tworząc część wyszukanego kostiumu zaprojektowanego tak, aby całkowicie ukryć jego tożsamość. Maska jest zazwyczaj rzeźbiona w realistycznym stylu, a jej realizm jest często podkreślany przez włączenie ludzkich włosów. Wiele starszych masek przedstawia kobietę Makonde z zatyczką do ust i ozdobioną typowymi wypukłymi tatuażami nałożonymi woskiem pszczelim. Rzeźbione z twarzą skierowaną do góry, często z zakrytymi oczami i uszami umieszczonymi nisko, mniej więcej na poziomie ust. Maski mapiko, które są obecnie używane, wykazują większą różnorodność stylistyczną i mają tendencję do przedstawiania różnych współczesnych postaci. Zatyczka wargowa i nieco zapadnięte cechy pokazane na przedstawionej masce sugerują, że ma ona przedstawiać starszą kobietę. Mężczyźni Makonde ukrywają prawdziwą tożsamość tancerza przed niewtajemniczonymi i mówią im, że lipiko jest czymś nieludzkim, co zostało „wyczarowane” przez martwych.

Lud Makonde uważa maski mapiko za personifikację duchów nieznanych przodków. Nosili je podczas święta kończącego inicjację chłopców. Przechowywali w sekretnych schowkach. Współcześnie służą one do tańców pokazowych. Tajemnicza, prawdziwa tożsamość maskującego zostaje ujawniona tylko chłopcom Makonde podczas męskich rytuałów inicjacyjnych, kiedy są zmuszeni przejść przerażającą próbę, podczas której muszą pokonać i zdemaskować lipiko.

Taniec w maskach mapiko był i nadal jest ważnym elementem jednoczącym ludzi. Przedstawia historię ludu, kraju, był nawet traktowany jako narzędzie walki z kolonializmem.

Literatura:

Bacquart Jean-Baptiste, 2010, The Tribal Arts of Africa, London: Thames&Hudson.

Koziorowska Jolanta, bd, Afryka. Kontynenty Obyczaje i Kultura, Poznań: Wydawnictwo Publicat.

Zakup obiektu dofinansowany ze środków Narodowego Instytutu Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów.