O SENSIE ISTNIENIA MAŁEGO MUZEUM W MAŁYM MIEŚCIE

Zmiany zachodzące we współczesnym świecie muzealniczym, zarówno w dużych zachodnioeuropejskich kompleksach muzealniczych, jak i małych muzeach regionalnych, w sposób jednoznaczny wskazują drogi rozwoju tego typu instytucji również na gruncie polskim. Naturalną wydaje się tendencja przejścia od klasycznej wersji rozumienia funkcji muzeum jako obiektu-pomnika bądź obiektu-galerii, niespecjalnie zainteresowanego rozbudową oferty kulturalnej. 

Trzeba mieć jednak na uwadze, iż w dalszym ciągu w świadomości przeciętnego odbiorcy, nie mającego bezpośredniego kontaktu z tego typu instytucjami, muzeum nadal pozostaje miejscem zachowawczym, o konserwatywnym podejściu do klienta, które istnieje samo dla siebie. Bezpośrednim więc celem, jaki staje przed muzeum typu miejskiego nie jest więc tylko zmiana własnej strategii, ale również próba zmiany świadomości mieszkańców własnego miasta, z których większość nie wie nawet o istnieniu muzeum w ich mieście. Stara koncepcja oparta o stereotyp „muzealnej przestrzeni sakralnej obcej zwiedzającemu”, w której muzeum istnieje niezależnie od czynników zewnętrznych, nie mając żadnych bodźców zewnętrznych, powinna odejść w zapomnienie zastąpiona przez nową koncepcję, bardziej otwartą i nowoczesną.

Zmiana i reorientacja celów strategicznych, jakie stają przed muzeum, sprowadza się przede wszystkim w tym kontekście do traktowania go jako powszechnego, dostępnego dla wszystkich oraz bardzo interesującego źródła wiedzy bezpośredniej, a co się z tym wiąże również przyjemności i wrażeń estetycznych. Nie można w tym względzie dokonać przewartościowania w kierunku zwiększenia oferty imprezowej, to niebezpieczeństwo, które w prosty sposób uczyni muzeum instytucją pokrewną ośrodkowi kultury.

Multiplikowanie zadań przez dwie instytucje, zwłaszcza w obrębie jednego miasta, wydaje się  bezzasadne, a w przypadku muzeum również naganne. Muzeum powinno zawsze, w kontekście przygotowywanej oferty, uwzględniać na pierwszym miejscu czynnik edukacyjno-naukowy, bez względu na konsekwencje statystyczne. Miarodajnością poczynań, a co się z tym wiąże miarodajnością ich poziomu, nie powinny być jedynie źródła statystyczne – w tym przypadku znaczny ich wzrost sugerować może właśnie przewartościowanie w stronę oferty łatwej, nie wymagającej wysiłku od odbiorcy, a w efekcie z pierwszoplanowymi celami muzeum nie mającej nic wspólnego. Tworząc ofertę zawsze trzeba mieć na uwadze oba elementy – zarówno statystykę odbioru, jak również i oddziaływanie edukacyjne. 

Taka równowaga zauważalna jest już od wielu lat w muzeach Europy Zachodniej, które szczególną wagę i rolę przypisują ofercie edukacyjnej skierowanej nie tylko do dzieci i młodzieży, ale również ludzi dorosłych, a nawet całych rodzin. Service educative jest czasami elementem strategii edukacyjno-naukowej łączącej różne instytucje muzealne  i kulturalne, w kontekście oddania do rąk odbiorcy doskonałych narzędzi poznania. Ciężar gatunkowy działalności przesuwa się więc znacząco na edukacyjną formę oddziaływania. 

Należy wziąć więc pod uwagę zakres i strukturę oddziaływania bezpośredniego muzeum, które w tym kontekście z całą pewnością powinny ulec przeorientowaniu, a właściwie znacznej rozbudowie o aspekt edukacyjny. 
Działalność merytoryczna musi się jednak sprowadzać do realizacji celów statutowych muzeum, które w sposób precyzyjny określają hierarchię działań muzealnych. Hierarchia ta nie może i nie powinna ulec znacznemu przewartościowaniu, wszak w zakres działalności podstawowej wchodzi przede wszystkim pozyskiwanie, opracowywanie i dbałość o zachowanie zbiorów, działalność edukacyjna jest zaś elementem dodatkowym. Nowe podejście oparte o doświadczenia zachodnioeuropejskie z jednej strony, z drugiej zaś o własne doświadczenia z okresu pięcioletniej działalności, jednoznacznie wskazują na potrzebę połączenia głównych zadań z działaniami edukacyjnymi. Nie jest to zadanie niewykonalne, zasadne jest jedynie wyznaczenie obszarów wzajemnego oddziaływania. Taki sposób rozumienia zadań, jakie stoją przed nowocześnie pojmowaną instytucją muzealną wskazuje zarówno na nowe metody pracy, jak i na weryfikacje dotychczasowej oferty muzealnej.