Maska znachora
Maska znachora, dyodyonune, Dogonowie, Republika Mali (Afryka Zachodnia)
Wymiary:
część twarzowa: wys. 50 cm., szer. 26 cm., gł. 21 cm.
mata na głowę: wys. dł.67., szer. 41 cm.
spodnie: dł. 94 cm., szer. 83 cm
bransolety: 1-4; dł. włókien ok. 15 cm., śr. ok. 14 cm.
spódniczki:
1) dł. 85 cm., szer. 116 cm.
2) dł. 41 cm., szer. 90 cm.
3) dł. 12 cm., szer. 112 cm.
Materiał: drewno, żelazo, patyna, polichromia, włókno roślinne, tkanina płócienna, sznurek naturalny, nić bawełniana, muszle kauri, paciorki plastikowe.
Technika: ciosanie, drążenie, dłubanie, rzeźbienie metodą odejmowania, patynowanie, polichromowanie, plecionka, barwienie, szycie, wyrób ręczny
Pochodzenie: Sanga
Datowanie: lata 90. XX wieku
Sygnatura: MŻo/A/1563/a-e
Opis:
Myśląc o kulturach czarnego lądu, naszą wyobraźnię pobudzają egzotyczne rzeźby maski. Francuski etnolog R. Caillois zauważa, że w społeczeństwach, w których występuje maska była ona znakiem przewagi, „cała rzecz sprowadza się do tego, aby mieć maskę i budzić strach albo jej nie mieć – i bać się”. Maska w wielu kulturach także tych archeologicznych odgrywała istotną rolę. Muzeum w Żorach posiada bogatą kolekcję masek dogońskich, ludu zamieszkującego środkową część Mali. Jedną z nich jest maska znachora – nie mylić z maską lekarza, która pojawiła się wraz z przyjściem Francuzów – w Sandze zwana w języku Dogonów dyodyonune. Według mitu polujący czarownik zabił nocą innego myśliwego, którego wziął za zwierzę, a który mieszkał w sąsiedniej wiosce. Aby chronić się przed siłą życiową (nyama) swojej ofiary, czarownik złożył w ofierze kozę, co odniosło pożądany skutek. Ale po śmierci czarownika jego wcielenie (nanie) zachorował i jego rodzice po konsultacji z wróżbiarzami dowiedzieli się, że nyama zabitego myśliwego zemściło się na nanie mordercy. Według innej wersji pierwsza maska była przeznaczona do obrony noszącego, przeciw nyama czarownika zabitego na wojnie. Figurki na jej szczycie służą również ochronie przeciwko nyama figurek znajdujących się na ołtarzu tego, który zginął[1].
[1] Zdjęcie: Maska znachora prezentowana przez Ogoïre Dolo używana przez trzy pokolenia, wykonana prawdopodobnie w połowie XX wieku.